เมื่อมีการตายเกิดขึ้นจะมีพิธีแต่งคายเป็นค่าจ้างทำโลงศพ โดยมีเทียน 1 คู่ เหล้า 1 ขวด ไข่ 1 ฟอง เศษเหล็ก เป็นการแก้เคล็ดผู้ทำโลง ส่วนญาติฝ่ายแม่ผู้ตายจะมาในงานโดยไม่ต้องเชิญ เพื่อจะได้ทำพิธีซางผี โดยสมมุติว่าเฒ่าแก่เป็นล่าม “ ผู้ทำพิธี ” ล่ามจะใช้ถ้วย 3 ใบ ดอกไม้ 1 คู่ เทียน 1 คู่ บอกแก่ญาติฝ่ายแม่ผู้ตายว่าผู้ตายนี้ตายโดยไม่มีผู้ทำร้ายร่างกายแต่อย่างใด ถ้าไม่บอกจะถือว่าผิดประเพณีจะมีการปรับไหมกันขึ้น การแต่งตัวผู้ตายจะสวมกลับทางกับผู้มีชีวิตอยู่ นำเอาข้างหน้าไปไว้ข้างหลังปิดกระดุมด้านหลัง และต้องทำให้เสื้อผ้าขาดเสียก่อน ส่วนกางเกงสวมตามปกติ พร้อมกับเขียนหนังสือใส่กระดาษหรือแผ่นทอง แผ่นเงินใส่ปากและมือผู้ตาย เป็นความเชื่ออย่างหนึ่งว่าผู้ตายนำของเหล่านี้ไปจ้างทางขึ้นสวรรค์ ผู้ตายมัดมือพนมระหว่างอกใช้เสื่อห่อมัดด้วยฝ้าย ( ด้าย ) 3 เปลาะ คือ ระหว่างศอก และข้อเท้า จึงบรรจุเข้าโลงศพประดับโลงให้สวยงามและขั้นตอนต่อไปก็จะเป็นพิธีซางผี (ซางกะมูด ) กระทำ ” กะมูด แปลว่า “ ผี ” ซางกะมูดมีความหมายถึงการทำให้ผีสุก อันเป็นมงคลก่อนจะนำไปฝังหรือเผา หากไม่กระทำผีนั้นก็จะเป็นผีดิบ ซึ่งไม่เป็นมงคล ( ผีในที่นี้หมายถึง ซากศพ ) คนตายที่มีอายุตั้งแต่ 20 ปีขึ้นไป จึงจะทำพิธีซางได้ หากซากศพนั้นเป็นซากศพที่ตายปกติการทำพิธีซางจะทำได้เลย หากเป็นซากศพที่ตายโดยอุบัตเหตุตายโดยผิดปกติธรรมดาจะซางได้ก็ต่อเมื่อถึงขวบปีผ่านไปแล้วจึงจะทำพิธีซางได้
พิธีซางกะมูดเป็นพิธีศักดิ์สิทธิ์ของชาวไทโส้อย่างหนึ่ง ซาง แปลว่า “
พิธีซางกะมูดเป็นพิธีศักดิ์สิทธิ์ของชาวไทโส้อย่างหนึ่ง ซาง แปลว่า “
ขั้นตอนพิธีซางกะมูด
1. เมื่อมีการตายเกิดขึ้น ญาติผู้ตายจะรีบแจ้งข่าวการตายให้น้าบ่าว “ นั๊ว ” ให้ทราบทุกคนทั้งชายและหญิง แจ้งข่าวให้เฒ่าแก่เจ้าฮีดหรือพิธีกรประจำหมู่บ้านเพื่อหาฤกษ์ยาม ซึ่งการเก็บศพเผาหรือฝังในวันดังต่อไปนี้จะกระทำไม่ได้ คือ วันอังคาร วันเก้ากองหรือวันผ่านเดือน บอกน้าบ่าวเป็นครั้งที่สอง เพื่อให้ทราบถึงการซางผีหรือซางกะมูด ซึ่งครั้งแรกนั้นบอกข่าวการตาย บอกเจ้าฮีด บอกเขย หมายถึง จุ้มเขยทั้งหมด
2. จัดของต้อนรับน้าบ่าววันแรก ได้แก่ สำรับข้าว 2 สำรับ ไข่ไก่สำรับละ 2 ใบ ให้น้าบ่าวเตรียมของออกมาครั้งแรกคือ บร็องอะทาว ( เหล้าไห ) 1 คู่ ให้พิธีกรหรือยาฮีด 1 ไห มอบให้จ้ำผี 1 ไห
3. พิธีการที่ต้องจัดทำวันที่สองของการตาย คือ แจ้งให้น้าบ่าวทราบเรื่องการซางกะมูดอีก น้าบ่าวเตรียมบร็องพลังยอง 1 คู่ ( เหล้าไห ) มอบให้เจ้าฮีด 1 ไห จ้ำผีที่ตาย 1 ไห มีบทสนทนาดังนี้ น้าบ่าวถามว่า “ จ้ำเท่าไร ” ยาฮีด ตอบว่า “ จ้ำบาตะกวอน ” แปลว่า 2 สำรับนิ้วเจียตะกวอน หมายถึง อาหาร 4 สำรับ “ ปะละซึงบาท ตะกลั๊วบาโต ” ( เงิน 5 บาท ถ้วย 2 ใบ ) อะตวยบาโต ( ไก่ 2 ตัว ) ซึ่งวันแรกนั้นจ้ำมวยตะกวอน นั้วบาตระกวอน ปะละซึงบาท ( หมายความว่า สำรับกับข้าวนั้นจ้ำผีหรือซากศพ 1 สำรับ ให้น้าบ่าว 2 สำรับ เงิน 5 บาท ) ส่วนวันที่สองของงานศพนั้น ญาติผู้ตายไปบอกยาฮีด ( พิธีกร ) ยาฮีดจะไปบอกให้น้าบ่าวถือเทียนดอกไม้ 1 คู่ เหล้า 2 ไห และประกาศต่อเจ้าของบ้านว่า “ ไม้ฮักเพิ่งบ้าน คานฮักเพิ่งเมือง ให้ช่วยเหลือกันนำศพไปป่าช้าเน้อ กอน เจา ยิ๊คู นะ ( ลูกหลานทุกคน ) ”
4. ก่อนการเคลื่อนย้ายศพออกจากบ้าน เจ้าจ้ำบอกผี ( ซากศพ ) ว่าถึงเวลาจะนำไปให้อยู่ในที่เป็นมงคลแล้ว “ ไปอยู่บ่ฮ่มบ่อนเย็นเด้อ ” พร้อมกับหยิบข้าวสารหว่านไปที่ซากศพนั้น พิธีซางผีขั้นตอนสุดท้าย คือ
- ยาฮีด ถือถ้วยติดเทียนจุดไฟ 1 คู่ แล้วลุกขึ้นยืนคนที่ 1 เดินนำหน้าเวียนขวา
- เขยกเตะต่อย เขยน้อยต่อยเปอะทูล คือ ถือบั้งหรือไหตบหรือตีแล้วลุกขึ้นยืน คนที่ 2 ถือเหล็กเคาะกันแล้วยืน คนที่ 3 ถือชามตบตีแล้วลุก ทั้ง 4 คน เดินแถวเรียงเดี่ยวตามหลังกันเวียนขวา 3 รอบแล้วเวียนซ้าย 3 รอบพร้อมกับร้องว่า “ เฮะ เฮะ เฮะ ” เป็นจังหวะเข้ากับเสียงตบไหหรือบั้ง เคาะเหล็กและตบชาม ส่วนน้าบ่าวหรือนั้วนั้นนั่งอยู่ไม่ต้องทำอะไร เมื่อเวียนขวาเวียนซ้ายเสร็จแล้ว ทั้ง 4 คน ก็นั่งลงเจ้าฮีดหรือพิธีกรจึงบอกน้าบ่าวว่า ทำฮีดหรือพิธีเมื่อกี้นี้ถูกต้องหรือยังน้าบ่าวก็จะตอบว่า ถูกต้องดีแล้วเป็นมงคลดีนัก
5. ขอขมา จุ้มเขย ลูกหลานจะเข้ามาขอขมาคารวะ โดยเจ้าฮีดจะเป็นผู้นำกล่าวโดยให้ทุกคนหมอบลง จ้ำฮีดจะถือขันห้าซึ่งมีดอกไม้และเทียน รวม 5 คู่ นำกล่าวว่า หากผู้ใดได้ล่วงเกินกันในขณะที่ยังมีชีวิตอยู่ก็ขอให้อภัยแก่กัน ต่อแต่นี้ไปจงแยกกันเดินคนละทางและอย่าเป็นห่วงลูกหลานขอให้ผู้ตายไปเป็นสุขตามทางที่จะไปเถิด
6. ตัดกรรมตัดเวร เมื่อถึงป่าช้าก่อนจะเผาจะมีพิธีทางศาสนาเมื่อเสร็จพิธีทางศาสนาก็จะมีพิธีตัดกรรมตัดเวรกรรม ดังนี้
พิธีกรหรือเจ้าฮีดจะใช้เถาวัลย์มา 1เส้น ยาวประมาณ 1-2 วา ปลายข้างหนึ่งจับที่โลงศพ อีกข้างหนึ่งจับไว้ที่ลูกหลานและผู้แบกหามศพ ยาฮีดก็จะกล่าวว่า “ ต่อไปนี้ตัดญาติขาดมิตรกันเดินทางคนละเส้นทางใครทางมัน เอ้า มวย บา ไป ปูน ซึง ตาปัด ตัดติง เจอพร้อมกับใช้มีดตัดตรงเถาวัลย์เส้นนั้นแล้วพูดต่อไปอีกว่า “ ทางคนละเส้นตะเวนคนละหน่วย อย่าเอิ้นว่าลูกหลานอีกต่อไป โกล กาล อาล ละมือ เจอ ละเนอ ” เป็นอันเสร็จพิธีซางกะมูด
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น